Placebo of Nocebo: Hoe jouw overtuigingen je lichaam beïnvloeden
Als psycholoog begrijp ik als geen ander hoe ons brein en lichaam nauw met elkaar verbonden zijn. Wat misschien minder bekend is, is hoe sterk onze cultuur deze verbinding kan beïnvloeden. Dit gebeurt onder andere via het placebo- en nocebo-effect. Ik leg je uit wat deze effecten zijn, hoe ze werken, en hoe je er in je dagelijks leven je voordeel mee kunt doen.
Wat Zijn Placebo en Nocebo?
Het placebo-effect treedt op wanneer je je beter voelt na het ontvangen van een behandeling die eigenlijk geen werkzame stof bevat. Dit kan een nepmedicijn zijn, zoals een suikerpil, maar ook een schijntherapie zoals een namaak-acupunctuursessie.
De kracht van het placebo-effect ligt in je geloof in de behandeling. Dit geloof kan zo sterk zijn dat het je lichaam aanzet om bijvoorbeeld pijn te verminderen of je stemming te verbeteren. Dit is niet alleen psychologisch, maar er zijn echte, meetbare veranderingen in je lichaam, zoals de aanmaak van dopamine, een neurotransmitter die zorgt voor gevoelens van plezier en welzijn.
Aan de andere kant is er het nocebo-effect, waarbij negatieve verwachtingen juist leiden tot een verslechtering van je gezondheid. Als je bijvoorbeeld denkt dat een bepaald medicijn bijwerkingen zal hebben, is de kans groot dat je die bijwerkingen ook echt gaat ervaren, zelfs als je een onschuldig placebo hebt gekregen. Dit illustreert hoe krachtig onze geest kan zijn, zowel in positieve als in negatieve zin.
De Rol van Cultuur
Wat deze het placebo en nocebo-effecte nog interessanter maakt, is hoe ze worden beïnvloed door de culturele context. Wat je gelooft over een behandeling wordt vaak bepaald door je culturele achtergrond. In sommige culturen worden traditionele geneeswijzen, zoals kruiden of rituelen, als zeer effectief gezien, terwijl ze in andere culturen als ineffectief worden beschouwd omdat de mensen er simpelweg niet in geloven.
Dit geldt ook voor moderne medische behandelingen. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat Duitsers beter reageren op placebo’s voor maagzweren dan Nederlanders of Denen. Dit komt doordat ze in Duitsland meer vertrouwen hebben in medische behandelingen, wat het placebo-effect versterkt.
.
Brein en Lichaam: een dynamische samenwerking
De interactie tussen brein en lichaam is een dynamisch proces dat voortdurend plaatsvindt, vaak zonder dat we het doorhebben. Wanneer je bijvoorbeeld gestrest bent, zal je lichaam cortisol, een stresshormoon, aanmaken. Dit kan leiden tot fysieke symptomen zoals hoofdpijn, spierpijn, of een verhoogde hartslag. Omgekeerd kan een positieve mentale toestand, zoals blijdschap of ontspanning, de productie van endorfines stimuleren, die fungeren als natuurlijke pijnstillers.
Dit samenspel betekent dat je mentale gezondheid een directe invloed heeft op je fysieke welzijn en andersom. Wanneer je je brein voedt met positieve gedachten en overtuigingen, zal je lichaam daarop reageren met verbeterde fysieke gezondheid. Dit is precies wat er gebeurt bij het placebo-effect: je brein verwacht genezing, en je lichaam volgt door daadwerkelijk te herstellen of zich beter te voelen.
Het omgekeerde is ook waar. Negatieve gedachten of overtuigingen kunnen je fysieke gezondheid ondermijnen, wat het nocebo-effect illustreert. Als je bijvoorbeeld bang bent dat je ziek zult worden, kan deze angst je immuunsysteem verzwakken, waardoor je vatbaarder wordt voor ziekte.
Het nocebo-effect
Het nocebo-effect is een psychologisch fenomeen waarbij negatieve verwachtingen of overtuigingen van een persoon leiden tot een verslechtering van hun gezondheid of prestaties. In tegenstelling tot het placebo-effect, waar positieve verwachtingen juist een gunstig effect hebben, zorgt het nocebo-effect ervoor dat mensen zich slechter voelen of slechter presteren puur door het geloof dat iets negatiefs hen overkomt, zelfs als er geen objectieve basis voor is.
Een goed voorbeeld van het nocebo-effect komt uit een onderzoek naar de invloed van slaap op cognitieve prestaties. Deelnemers aan het onderzoek werd verteld dat ze ofwel veel of weinig REM-slaap hadden gehad, ongeacht hun werkelijke slaapkwaliteit. De resultaten toonden aan dat degenen die dachten dat ze goed hadden geslapen, beter presteerden op cognitieve tests dan degenen die dachten dat ze slecht hadden geslapen. Dit gebeurde zelfs als de feitelijke slaapkwaliteit identiek was voor beide groepen. Dit onderzoek onderstreept hoe sterk onze gedachten en overtuigingen onze prestaties kunnen beïnvloeden, ook al zijn ze gebaseerd op onjuiste informatie.
Fitbit-anxiety
Het fenomeen "Fitbit-anxiety, treedt op wanneer iemand negatieve verwachtingen heeft, waardoor ze uiteindelijk die negatieve uitkomsten ervaren. Onderzoek toont aan dat het Nocebo-effect ervoor zorgt dat mensen, bijvoorbeeld bij het gebruik van een smartwatch, constant negatief denken over hun prestaties, wat uiteindelijk hun werkelijke prestaties negatief beïnvloedt.
Hoewel smartwatches veel voordelen bieden, zoals het monitoren van gezondheid en het geven van meldingen, kan een overmatig gebruik en afhankelijkheid leiden tot angst en negatieve gevoelens.
Wat betekent dit voor jou?
Nu vraag je je misschien af: hoe kan ik deze kennis gebruiken om mijn eigen mentale en fysieke gezondheid te verbeteren? Hier zijn enkele praktische tips:
Gebruik positieve suggesties: Als je last hebt van stress of angst, kan het helpen om jezelf bewust positieve affirmaties te geven. Bijvoorbeeld, in plaats van te denken "dit gaat niet werken," kun je zeggen "ik sta open voor de mogelijkheid dat dit mij kan helpen." Deze kleine verandering in mindset kan grote gevolgen hebben voor hoe je je voelt.
Wees kritisch, maar niet cynisch: Natuurlijk is het belangrijk om realistisch te blijven over behandelingen en hun mogelijke resultaten, maar een gezonde dosis geloof kan een wereld van verschil maken. Blijf open staan voor mogelijkheden en wees bereid om de kracht van je geest in te zetten voor je welzijn.
Door bewust te zijn van hoe je geest en lichaam samenwerken, en hoe cultuur hierin een rol speelt, kun je zowel je mentale als fysieke gezondheid actief verbeteren. Het placebo-effect is meer dan alleen "tussen je oren"; het is een krachtig hulpmiddel dat je kunt inzetten om je welzijn te bevorderen.
Tot slot, doe je smartwatch af en toe af en kijk wat het effect is.
Meer over het placebo effect?
Jij bent het Placebo van Joe Dispenza onderzoekt hoe je gedachten en overtuigingen je gezondheid en leven kunnen beïnvloeden. Het boek combineert wetenschap, persoonlijke verhalen en praktische tips om te laten zien hoe je jezelf kunt transformeren.
Bronnen:
Benedetti F, Amanzio M 2013, ‘Mechanisms of the placebo response’, Pulmonary Pharmacology and Therapeutics, vol. 26, no. 5, pp. 520–523.
Christine Sanderson 1, Janet Hardy, Odette Spruyt, David C Currow Placebo and nocebo effects in randomized controlled trials: the implications for research and practice. J Pain Symptom Manage 2013 Nov;46(5):722-30.
Christina Draganich and Kristi Erdal 2014, Placebo Sleep Affects Cognitive FunctioningJournal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition © 2014 American Psychological Association 2014, Vol. 40, No. 3, 857– 864
Perera A; Thomas MG; Moore JO; Faasse K; Petrie KJ, 2015, 'Effect of a Smartphone Application Incorporating Personalized Health-Related Imagery on Adherence to Antiretroviral Therapy: A Randomized Clinical Trial (vol 28, pg 579, 2014)', AIDS PATIENT CARE AND STDS, 29, pp. 52 - 52,
Heb jij het gevoel dat een nocebo effect invloed heeft op jouw leven?
Maak dan een afspraak.
Met warme groet,
Monique
Elke maand tips voor je mentale gezondheid in je mailbox?
Schijf je hier in.